شاید می‌دید که مضحک است در مذهبی که سجده بر خاک می‌کنند فخر بر افلاک فروختن، در مذهبی که پیشوایان‌اش دائم در استغفارند تقدس و عصمت فروختن، در مذهبی که بندگی را منحصر به حق تعالی می‌داند بنده‌پروری و مریدخواهی، در مذهبی که علم غیب را منحصر به خدا می‌داند ادعای رازدانی و اسرارگشایی؛ گرچه بسیار کرده‌اند و می‌کنند و می‌شود و شده‌است.

هر چه بود خودش بود و با همه‌ی این‌ها، به قولِ عبدالکریم سروش، فخر روحانیتِ شیعه بود. برجسته‌ترین شاگرد آیت الله بروجردی بود با ذکاوت و حافظه‌ای شگفت‌انگیز. با همان قامتِ کوتاه، لهجه‌ی نجف‌آبادی و سخن گفتن‌اش با جملاتِ گاه نیم‌خورده و بدونِ فنِ بیان. در سخنرانیِ آخرش در عید قربان، دستانِ لرزان‌اش از بیماری پارکینسون واضح بود اما از نفس مطمئنه‌ای سخن می‌گفت که مقام حسین بن علی است: کسی که همه چیزش را در راه حق قربانی می‌کند و هم‌چنان استوار است؛ و در این‌جا علاوه بر دست‌ها صدایش هم می‌لرزید. پیرمردی بود که خود جوانی و فرزند و سال‌ها آزادی و نام و جاه و آسودگیِ خانواده‌اش را برای حقیقت و آرمان‌اش قربانی کرده بود اما هنوز برای خودش و آن چه از دست داده عزادار نبود و بر آن نهایتِ آرمانیِ ایثار و قربانیِ بزرگ‌اش می‌گریست.

ساده بودن‌اش در این روزگارِِ مردمانِ هفت‌خط نهایتِ زیرکی بود، بسیار کسان به او خندیدند و مضحکه‌اش کردند اما به قولِ انگلیسی «خنده‌ی آخر» برای او ماند که به ریشِ این مردمان که در تاریخ بدنام خواهند ماند بخندد.

دلم می‌خواهد یک روز هم بنشینم برای‌تان از جاده بنویسم. از این‌که چه کم دارد آدم بی‌جاده. که صبح ندارد و خلوت ندارد و غار ندارد و شب. غریو تنهایی مسکوت ندارد انگار. بنویسم که چه معتاد می‌کند آدم را. که چه قصه‌ی ناگفتنی‌‌ای دارد این راه‌ها و ماشین‌های پشت به تو. قرمزها و زردها و نارنجی‌ها. باران و برف. برای‌تان از هزاران فکر چسبیده به خودش بگویم. از تک تک درخت‌های کنارش. دکل‌های برق جنتلمن و جدول‌های مواظبش. به‌تان بگویم که اگر آدمی تنهایی می‌خواهد باید بردارد کوله‌اش را، راهی جاده شود. برود. زیاد برود. نامنفصل برود. لاک‌پشت باشد و آرام انگار که خانه‌اش روی دوشش سنگینی نمی‌کند به امیدی که تهی‌ست برود. که کسی نبیند رفتنش را و گیر ندهد به ماندن. نماند. ماندن تنهایی ندارد. ماندن مرداب است. لذیذ است. گرم‌ است. شیء دارد. گلدان و رختخواب دارد. گوشه‌ی اتاق دارد. گودی سر روی بالشت‌جامانده دارد. رفتن اما چمدانش هم جاماندنی‌ست. کتابش هم تمام‌شدنی. گرمایش هم نماندنی. می‌خواهم بدانید منی که هفت هشت سال است شده‌ام آدم جاده ها این را خوب می‌فهمم که آدمی که صبح بلند شد و نود کیلومتر تنهایی چشم به آسمان و زمین دوخت فرق دارد با آدمی که چشم ندوخته. می‌خواهم بفهمید که آدمی که معتاد جاده‌ها شد دیگر گوشش،‌ چشمش، احساسش نمی‌تواند همان باشد که بود. آدم ِ جاده آهنگ‌هایش فرق دارد. گوش‌هایش محتاط‌ترند، ریزشنوتر. توی غریو‌ترین صدای بوق‌ها و ماشین‌ها می‌تواند ترد شکستن شاخه‌ای را زیر لاستیک بشنود. می‌تواند رد پرنده را توی درخت بگیرد و میانه‌ی پر پر زدنش مکث کند. می‌تواند صدای پاهای بی‌جورابت را روی موکت‌های پر پرز دنبال کند؛ بس‌که مجبور است به این‌طور زندگی. به چشم چرخاندن. بلد شده که چشمش را از تایرها بدوزد به آسفالت، از آسفالت بدوزد به چراغ. از چراغ برود بجورد پنجره‌ی ماشین جلویی را تا حکایتی برای خودش از زندگی‌ای بسازد که هیچ چیزی ازش پیدا نیست مگر اخمی، لبخندی، دست روی فرمان راننده‌ای از ماشین کناری، زندگی کناری، روایت کناری. بلد شده که چشم‌هایش تصویربردار زندگی‌ها بشوند. ناظر،‌ روان، عابر.

Labels: از آدم‌ها

دریغ

... و چه اندوه‌بارتر از این‌ست که جاهل‌مردم را ببینی در کوچه و بازار که بر جهالت خود فاخرند؟ چه اندوه‌بارتر؟ چه اندوه‌بارتر است ازین‌ که حق مردم را ازشان دریغ کنی؟ که امیری داشته‌باشند که امیرشان نباشد، امیر خودشان، امیر برحق‌شان. چه غم‌انگیزتر از دیدن سکوت مردی‌ست که دریغ می‌شود از آن‌هایی که باید. چه اندوه‌بارتر از گذشت زمان است به جهالت؟ به دریغ؟ به سکوت، وقتی چاره‌ای نیست؟
....

جهان اندوه - اقتصاد

مادربزرگ پدری‌ام از این زن‌های هفتاد ساله است که از بیست و اندی سالگی تنها زندگی کرده. دو تا دخترش را به فاصله‌ی یک سال شوهر داده و شوهر بدبختش از زور قسط و جهیزیه سکته کرده و افتاده گوشه‌ی خانه و بعدش از قانقاریا سر جوانی که نه، ولی نه‌چندان میان‌سالی مرده. این‌ها باشد شرح شخصیت. شرح رفتار که زیاد است من هم که نمی‌خواهم برای‌تان شخصیت داستان بتراشم. گیر یکی از رفتارهای ناگسستنی‌اش شده‌ام که می‌شود خانم مارپل‌گری نامستتر. یعنی سردرآوردن از کارهای تو به هر شکل.یعنی این که تو بدانی از زیر دست این زن قسر نمی‌توانی در بروی. همه چیز را می‌بیند و می‌داند و اصلن کلاه نمی‌رود سرش و الخ. این‌که این‌طور بود یا هست بد نبود. این‌که می‌خواست به همه ثابت کند که احمق نیست خیلی خنده‌دار بود. این‌که هر چه را می‌فهمید علم‌یزید می‌کرد و توی رخ طرف می‌کوبید که هاااا!‌ فک نکنین من خرم. خیلی ساده و سربسته می‌خواهم برای‌تان بگویم بعضی چیزها اکتسابی نیست انگار. بزرگ شدن ربطی به یادگرفتن ریزه‌کاری‌های اخلاقی ندارد. من ِ نوه‌ی این زن که لابد یک پنجاه سالی ازش کوچک‌ترم می‌دانم که مهم نیست باقی احمق فرضت کنند یا نه. اصلا مهم نیست که آن‌ها بدانند تو همه چیز را می‌بینی و به روی خودت نمی‌آوری، مهم این‌ست که بگذاری آدم‌ها در کنارت راحت پای‌شان را دراز کنند و نگران حریم خصوصی افشاشده‌شان پیش‌ت نباشند؛ که تو به روی‌شان نیاوری خشتک‌ پاره‌شان را دیده‌ای و باور کنی که اگر نگویی احمق فرض نمی‌شوی. هیچ‌ افتخاری در این‌که تو خودت را به رخ بکشی اتفاق نمی‌افتد. قشنگی‌اش به این است که بنشینی رد حرکات یک آدم را بگیری بروی. پنهان‌کاری‌هایش، حرف‌زدنش، دو دو زدن چشمانش را مرور کنی بعد بفهمی زیر این همه اتفاق کجای کار دارد می‌لنگد؛ لولایش را عوض کنی. عوض هم نکنی حتی. مگر تو لولا عوض‌کنی اصلن؟ خیلی قلمبه شد بود دیگر باید یک‌جوری می‌گفتمش. آقا جان من که نوه‌ی شمایم باید بیایم آداب بزرگ بودن یادت بدهم؟ این چیزها که یاد دادنی نیست آخر. حالا این یکی را گفتم آن یکی را چه کنم؟ هان؟